Strona główna   Strona główna
MUZEUM

- Profesorowie -

Helena Józefa
Krzemieniewska z domu Choynowska

Urodziła się 13 marca 1878 w Lachowie, pow. Szczuczy w rodzinie Ludwika Choynowskiego, właściciela ziemskiego. W 1894 roku ukończyła sześcioklasową pensję żeńską J. Sikorskiej w Warszawie, po czym w latach 1894–1896 studiowała na Wyższych Kursach Naukowych dla Kobiet im. A. Baranieckiego w Krakowie, gdzie ukończyła Wydział Przyrodniczy. W latach 1896–1898 jako wolny słuchacz studiowała matematykę na Wydziale Matematycznym Uniwersytetu Jagiellońskiego, po czym przeniosła się na Wydział Przyrodniczy, gdzie w pracowni prof. Emila Godlewskiego, twórcy polskiej szkoły fizjologii. Podjęła pracę w Zakładzie Biologiczno-Botanicznym UJ jako wolontariuszka. W 1899 r. wyszła za mąż za Seweryna Krzemieniewskiego, późniejszego profesora i rektora Uniwersytetu Lwowskiego, który w tym czasie pracował jako demonstrator w Katedrze Fizjologii Roślin i Chemii Rolnej UJ. Współpracowała odtąd z mężem. W latach 1909–1914 zamieszkała wraz z mężem w Dublanach.

Po wybuchu I wojny światowej wyjechali do Krakowa, gdzie wolontaryjnie pracowała jako pielęgniarka w szpitalu wojskowym i uczestniczyła w zorganizowanej akcji szczepienia ludności przeciw chorobom zakaźnym – tyfusowi i ospie. W 1919 roku przeniosła się wraz z mężem do Lwowa. W latach 1920–1924 pełniła funkcję zastępcy profesora botaniki na Wydziale Rolniczo-Lasowym Politechniki Lwowskiej, gdzie wykładała fizjologię i botanikę. Od 1924 r. powróciła do współpracy z mężem na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie, którą kontynuowała do 1941 r. Od 1929 była współpracownikiem Komisji Fizjograficznej Polskiej Akademii Umiejętności.

W czasie II wojny światowej podczas okupacji niemieckiej Lwowa w latach 1941–1944 pracowała jako „karmicielka wszy” w Instytucie Badań nad Tyfusem Plamistym i Wirusami profesora Rudolfa Weigla, dzięki czemu, tak jak i inni tam zatrudnieni, uniknęła niemieckich represji wobec Polaków. Po likwidacji Instytutu w 1944 r. wyjechała wraz z mężem do Warszawy. Po powstaniu warszawskim zamieszkali w Krakowie.

W dniu 24 maja 1945 r. uzyskała stopień doktora filozofii na Uniwersytecie Jagiellońskim i od czerwca na krótko podjęła pracę jako starszy asystent w Ogrodzie Botanicznym UJ, a następnie objęła stanowisko kierownika Działu Mikrobiologii Gleby w Instytucie Badawczym Ministerstwa Leśnictwa w Krakowie. W 1946 r. wyjechała do Wrocławia, gdzie od 1 kwietnia jako profesor zwyczajny objęła Katedrę Fizjologii Roślin, jedną z dwóch pierwszych katedr Instytutu Botanicznego Uniwersytetu Wrocławskiego. Katedrą kierowała do przejścia na emeryturę w 1955 r. (według innych źródeł odeszła z katedry ze względu na wiek, ale pracę kontynuowała w Zakładzie Botaniki PAN i na emeryturę przeszła dopiero w 1960 r.. Na Uniwersytecie Wrocławskim prowadziła wykłady z mikrobiologii. Od 1951 do 1955 r. była profesorem w Wyższej Szkole Rolniczej we Wrocławiu, gdzie wykładała botanikę. Następnie w latach 1955–1960 pracowała jako profesor zwyczajny Instytutu Botaniki PAN, a od 1956 r. kierowała Pracownią Systematyki Śluzowców Instytutu.

Zainteresowania przyrodnicze rozwijała na Uniwersytecie Jagiellońskim, gdzie poznawała fizjologię roślin pod okiem prof. Emila Godlewskiego. Na początku XX wieku prowadziła wraz z mężem pionierskie badania z zakresu mikrobiologii gleby, tworząc podwaliny tej dziedziny w kraju. Podczas wspólnych badań we Lwowie nad morfologią i fizjologią bakterii śluzowych i śluzowców Krzemieniewscy opracowali metodę wyodrębniania tych organizmów i odkryli wiele nowych gatunków. Jej praca doktorska, napisana w Krakowie pod kierunkiem profesora Władysława Szafera, dotyczyła „Spirochaeta cytophaga Hutchinson i Clayton oraz Cytophaga Hutchinsoni Winogradsky. (We Wrocławiu prowadziła m.in. badania nad promieniowcami i śluzowcami. Stworzyła własną szkołę fizjologów i mikrobiologów. Opublikowała około 98 prac naukowych dotyczących mikroorganizmów glebowych, w tym wydane w 1960 r. przez PWN pierwsze polskie opracowanie śluzowców: „Śluzowce Polski na tle flory śluzowców europejskich”. We współautorstwie z mężem ukazało się 20 publikacji, z których najważniejszą były prace z serii „Miksobakterie Polski”.

Autorstwo nazw taksonów przez nią opisanych oznaczane jest skrótem Krzemien., np. Rhopalomyces coronatus Krzemien. & Badura Acta Soc. Bot. Pol. 23: 733 (1954), Trichia olivacea (Meyl.) Krzemien. Acta Soc. Bot. Pol. 26: 806 (1957), Didymium nigrum Krzemien. Acta Soc. Bot. Pol. 29: 169 (1960).

Na jej cześć R. Y. Stanier ze Stanów Zjednoczonych nazwał gatunek Cytophaga krzemieniewskia (nazwa uznana za nom. inval.), zaś Karol Zaleski gatunek grzyba Penicillium krzemieniewskii K.M. Zaleski Bull. Acad. Polon. Sci., Math. et Nat., Sér. B: 495 (1927).

Była członkiem Polskiego Towarzystwa Botanicznego (członek honorowy), Polskiego Towarzystwa Mikrobiologicznego (członek honorowy), Wrocławskiego Towarzystwa Naukowego (członek zwyczajny), Warszawskiego Towarzystwa Naukowego (członek zwyczajny.

Zmarła 28 maja 1966 r. we Wrocławiu, gdzie została pochowana na cmentarzu św. Wawrzyńca.  

  • Początek
  • Do góry
  • W dół
  • Koniec